Rat za brendove (4): Bitka za feta sir
Međunarodno priznat znak geografskog porekla osigurava veću cenu i predstavlja dobru reklamu, kako za proizvođača, tako i za celu zemlju ili region iz kojeg potiče. Za jednu zemlju zaštita proizvoda oznakama geografskog porekla važna je zato što pojedini proizvodi predstavljaju deo tradicije i nacionalnog identiteta, ono po čemu su jedan narod i država prepoznatljivi u svetu. Brazil je, tako, poznat po kafi, Kuba po cigarama, Francuska po vinima i sirevima, Belgija po pivu i čokoladama...
Šunka pred sudom
Proizvođači mesa u Srbiji uskoro više neće moći da koriste naziv praška šunka, pošto ga je kao brend registrovala Češka koja već duže pokušava da registruje ovaj suhomesnati proizvod kao tradicionalni garantovani specijalitet, ali je nailazila na otpor mnogih zemalja, pre svih Slovačke čije Ministarstvo poljoprivrede je išlo dotle da je pisalo prigovor Briselu. Od jeseni proizvođači u drugim zemljama svoje proizvode moraju drugačije da zovu ili da proizvode prašku šunku prema tradicionalnoj češkoj recepturi, što će podići cenu. Ukoliko inspekcija utvrdi da receptura nije autentična ili da je kvalitet sumnjiv, moraće da plate visoke kazne.
Ćuran sa žigom
Poslednji proizvodi kojima je evropska komisija odobrila registraciju pre dva meseca potiču iz Hrvatske, Francuske, Nemačke, Portugala i Španije. Oznaku zaštićenog geografskog porekla dobili su zagorski ćuran, kokoš i petao kopun, morka, meki sir i so iz Francuske, slatko pecivo iz Portugala, tvrdi sir iz Nemačke. Sa ovih osam novih naziva, broj zaštićenih prehrambenih proizvoda u Evropskoj uniji je dostigao 1.349.
Nacionalno zaštićeni proizvodi
Srbija 52
Slovenija 22
Hrvatska 18
Bosna 2
Crna Gora 0
Makedonija 0
Slatka gibanica
Slovenija nije, iako takve neosnovane tvrdnje još kruže, kao svoj proizvod zaštitila ni ajvar, ni šljivovicu, ali jeste zaštitila jednu vrstu gibanice. Reč je o prekmurskoj gibanici koja je, u stvari, dezert. Nadev joj je od mladog sira, oraha i grožđica.
Čvarci, pršut i trešnje
Nisu sve bivše države SFRJ krenule u trku oko brendiranja svojih nacionalnih proizvoda. Kao i obično, u ovoj trci prvo mesto zauzela je Slovenija koja je dosad u svetu zaštitila 12 svojih proizvoda. Proizvodnja kranjske kobasice dozvoljena je u Sloveniji samo sertifikovanim proizvođačima kojih ima 11, udruženih u grupu proizvođača GIZ Kranjska kobasica, od aprila 2008. godine, kada je geografska oznaka tog proizvoda zvanično zaštićena. Međunarodno je zaštićen i kraški pršut, ekstradevičansko maslinovo ulje iz slovenačke Istre, slovenačka makovnjača, pomurska gibanica, ulje od semenki bundeve, a još 17 slovenačkih brendova čeka na registraciju u EU o zaštiti oznake porekla, geografske oznake i oznake zagarantovane tradicionalne proizvodnje.
Hrvatska ima 10 međunarodno zaštićenih prehrambenih proizvoda, među kojima su čvarci, slavonski kulen, drniški i istarski pršut, torkul (maslinovo ulje), cetinski sir i paški baškotin (vrsta dvopeka), ali samo vino dingač, paški sir i stara slavonska šljivovica imaju i oznaku geografskog porekla.
Postupak zaštite na nivou EU je dosta složen i dugotrajan, pa su osim tri međunarodno zaštićena brenda Srbije, 52 nacionalno zaštićena proizvoda još na putu u svet. Među njima su futoški kupus, kojim su u Austrougarskoj seljaci mogli da plate porez, i ariljska malina, čija sorta je doduše stigla iz Amerike, ali joj posebni klimatski uslovi daju specifičan ukus i miris.
Makedonija i Crna Gora zasad nemaju registrovane proizvode, mada je u toku nekoliko postupaka zaštite. U Makedoniji očekuju da će njihov prvi proizvod sa oznakom geografskog porekla ove godine biti ohridska creša (trešnja) i belo zimsko grožđe, a izrađeni su elaborati za beli ovčji sir i kačkavalj bistra, dok crnogorski zvaničnici najviše nade polažu u njeguški pršut. Bosna i Hercegovina takođe nije zaštitila nijedan svoj proizvod u svetu, ali je pokrenula postupak za zaštitu cazinskog kestenovog meda i hercegovačkog meda, koji su nacionalno zaštićeni.
