Porođaj koji se događa pre 37. nedelje trudnoće smatra se za prevremeni porođaj. Međutim, treba uzeti u obzir da termin koji odredi lekar često ne mora biti tačan. Trudnoća traje 40 nedelja računajući od prvog dana poslednje menstruacije.
Porođaj pre 37. nedelje može biti opasan, ali je relativno česta pojava. Pre razvijanja medicine, donja granica za prevremeni porođaj bila je 28. nedelja kada je fetus imao jedan kilogram. Sada je moguće da se novorođenče zbrine i preživi i ako je rođeno nakon 22. nedelje trudnoće.
Širom sveta se prevremeni porođaj događa kod oko 15% trudnica.
Zašto dolazi do prevremenog porođaja?
Postoje konkretni faktori koji mogu dovesti do prevremenog porođaja – placentarno krvarenje, prekomerno širenje materice, stres majke ili fetusa, intrauterina infekcija, nedostatak kiseonika u fetomateralnoj cirkulaciji. Ulogu mogu igrati i preterana upalna reakcija, hormoni, cervikalna insuficijencija i genetska dispozicija. Deo prevremenih porođaja znak je ozbiljnih komplikacija kod deteta ili majke.
Kod prevremenog porođaja se mogu i ne moraju dogoditi trudovi. U većem broju slučajeva dolazi do trudova i pucanja vodenjaka, dok postoje i oni koji nastaju jatrogeno ili zbog problema koji ugrožavaju zdravlje majke ili ploda. U tom slučaju se događa izborni prevremeni porođaj kao medicinski postupak kako bi se zaštitio život majke ili deteta.
Ovo su još neki uticaji koji povećavaju rizik od prevremenog porođaja:
– muški plod
– kratki intervali između dve trudnoće
– dugotrajno stajanje i fizički napor
– preterano vežbanje
– preterano mirovanje
– streptokoka grupe B
– polne bolesti
– povreda trudnice
– godine trudnice
Smatra se kako prvorotkinje starije od 35 godina imaju veći rizik od prevremenog porođaja, a slično je i kod adolescentkinja. Takođe, žene koje su već doživele prevremeni porođaj mogu imati veće šanse za ponovnu pojavu. Ponavljajući prevremeni porođaji se događaju u 15-30% trudnoća.
Infekcije
Najčešći uzrok prevremene trudnoće su razne infekcije koje mogu biti uzrokovane polnim bolestima. Opasna može biti infekcija rubeolom, upala mokraćnih puteva i vagine, kao i plodove vode. Infekcija plodove vode može biti opasna i obično je uzrok preranih trudova zbog stvaranja prostaglandina koji uzrokuje trudove i materije koje oštećuju posteljicu. Infekcije zbog gljivica i virusa takođe mogu uzrokovati prevremeni porođaj.
Hronične bolesti
Uzrok prevremenog porođaja može biti i prirođena malformacija materice, kao i druge specifične anomalije. Pregestacijske bolesti kod majke poput dijabetesa, autoimune bolesti, bolesti bubrežne žlezde i povišeni krvni pritisak mogu stvarati rizik. Skraćeni cerviks kod trudnice može uticati na prevremeni porođaj, a rizik smanjuje terapija progesteronom.
Miomi, takođe, stvaraju povećan rizik za gubitak trudnoće i za prevremeni porođaj kao i disbalans hormona koji može uzrokovati prevremene trudove.
Višeplodna trudnoća i veštačka oplodnja
Trudnice koje nose više plodova (multifetalna trudnoća) češće doživljavaju raniji ili prevremeni porođaj. Razlog za to su najčešće pojačana proizvodnja estrogena, progesterona i drugih polnih organa koji su zaslužni za stvaranje trudova i podsticaj porođaj. U slučaju multifetalne trudnoće će se trudnici preporučiti smanjivanje telesnih aktivnosti, međutim to ne mora produžiti trajanje trudnoće.
Trudnoće koje su nastale potpomognutom oplodnjom imaju veći rizik za prevremeni porođaj, čak i ako se radi o jednoplodnoj trudnoći.
Loše životne navike i stres
Životne navike poput pušenja cigareta, konzumiranja alkohola ili nezdrave hrane pre, ali posebno za vreme trudnoće, može predstavljati rizik za prevremenu trudnoću. Važno je da trudnica za vreme trudnoće izbegava zadimljene prostorije, hemikalije i nezdravu hranu, kao i da čini sve u svojoj moći kako bi fetus zdravo rastao.
Cigarete mogu uzrokovati komplikacije trudnoće poput abrupcije posteljice, prevremenog prsnuća posteljice ili intrauterinog zastoja rasta.
Velik rizik stvara stres koji se s trudnice prebacuje na plod. Smirivanje od prevelikih telesnih opterećenja, opuštanje, mirovanje, hobiji i zdrave navike mogu smanjiti stres, a tako i nastanak raznih bolesti ili rizik za prevremeni porođaj. Stres potiče proizvodnju hormona koji oslobađa kortikotropin, a on poboljšava proizvodnju prostaglandina koji potiče kontrakcije.
Rizik može predstavljati i težina trudnice, tačnije, indeks telesne mase. Istraživanja pokazuju kako žene koje su neuhranjene u trudnoći imaju veći rizik za nastanak prevremenog porođaja.
Kako prepoznati da dolazi do prevremenog porođaja?
Ako trudnica pre 37. nedelje počne da oseća određene simptome, moglo bi se raditi o prevremenom porođaju. Nekoliko sati pre nego što nastanu svi kriterijumi za porođaj, mogu se pojaviti ovi simptomi prevremenog porođaja:
– bolovi slični menstrualnim grčevima
– nepravilna stezanja u materici
– bolovi u donjem delu leđa
– osećaj pritiska u vagini
– osećaj pritiska u materici
– sluzavi iscedak
– krvarenje u trudnoći
U slučaju pojave ovih simptoma važno je obratiti se lekaru kako bi se napravila pravovremena dijagnoza i odradio porođaj ukoliko se radi o prevremenom. Porođaj se može odgađati uz pomoć lekova i kortikosteroida koji smanjuju opasnost od novorođenačkog sindroma respiratornog distresa, intrakranijskog krvarenja i smrtnog ishoda.
