Otkriveno neprocenjivo kulturno blago iz 14. veka na Novom Brdu

Neprocenjivo kulturno blago koje je vekovima bilo sakriveno ispod nasipa zemlje i kamena visine sedam metara, sve do radova koji započinju 2015. godine, otkriveno je na arheološkom lokalitetu Novo Brdo.

Iako je projektom koji je odlukom UNESCO-a poveren projektantskom birou Omega inženjering iz Dubrovnika, unutrašnjost novobrdske tvrđave između kula i bedema prikazana kao ravna površina, zahvaljujući istraživačkim aktivnostima koja je sproveo stručni tim beogradske kompanije KOTO, uz saglasnost projektanta, nadzora i investitora, na prostoru od 400m² otkrivene su tri stambene građevine: palata, crkva sa ostacima fresaka i toplo kupatilo-sauna, dve cisterne sa upojnim bunarima, trg, ulice i ostaci spoljnog bedema. Svi pronađeni artefakti su istraženi, detaljno snimljeni, dokumentovani i prezentovani.

Beogradska kompanija KOTO odabrana je za izvođenje radova na istraživačkim i konzervatorsko restauratorskim radovima na Tvrđavi Novo Brdo na međunarodnom tenderu UNESCO-a u Parizu, u konkurenciji sa ponuđačima iz više evropskih zemalja. Čitav postupak sproveden je u skladu sa projektom Omega inženjering-a kojim je preciziran svaki detalj obnove lokaliteta Novo Brdo, od materijala koje će biti korišćeni, tehnologije i metodologije izvođenja radova do načina upotrebe neophodne opreme i mehanizacije.

Zahvaljujući projektu UNESCO-a, čije finansiranje je obezbedila Evropska unija, ovaj srednjevekovni lokalitet od neprocenjivog značaja koji je do sada bio gotovo nepoznat domaćoj i svetskoj javnosti biće u potpunosti obnovljen. Arheološko nasleđe lokaliteta u potpunosti je zaštićeno i konzervirano, a preostali radovi koje treba sprovesti u finalnoj fazi odnose se isključivo na ojačavanje novoizgrađenih delova zidova na kojima su se tokom ove i prošle godine pojavila delimična oštećenja.

„Lica zidova na kojima su se pojavili defekti nisu postojala pre nego što smo ih mi 2015. i 2016. godine ozidali. Sanacija defekata na novoizgrađenom delu objekta ni na koji način ne ugrožava originalne ostatke utvrđenja i iste je moguće sanirati na efikasan način koje je predvideo projektant, kroz projekat sanacije u skladu sa nalogom UNESCO-a“, navode u kompaniji KOTO.

„Veoma smo ponosni na naš rad na ovom projektu koji je zahvaljujući učešću svih angažovanih strana od, pre svega UNESCO-a i EU koja je finansijski podržala projekat, omogućio da se sačuva i u potpunosti obnovi ovaj srednjovekovni lokalitet od izuzetnog značaja u svetskim okvirima“, navode u kompaniji KOTO.

Tokom izvođenja radova 2015. i 2016. godine, ekspertski tim kompanije KOTO je u nekoliko navrata sugerisao određene izmene u pogledu dinamike realizacije projekta, kao i tehnologije izvođenja radova, ali kako te sugestije nisu prihvaćene, aktivnosti su realizovane na način kako je to propisano projektom.

Započeti radovi na sanaciji sprovode se u skladu sa nalogom UNESCO-a i dozvolom ustanova iz Prištine. Radovi su obustavljeni odlukom Kosovskog instituta za zaštitu spomenika početkom septembra ove godine kojom je firmi KOTO zabranjeno da izvodi dalje radove na obnovi tvrđave i pored toga što je UNESCO ovom telu potvrdio da je sve rađeno „prema projektu sanacije, pravilima struke i pod njihovim nadzorom“.

„Zatečeni smo ovakvom odlukom Kosovskog instituta za zaštitu spomenika, posebno imajući u vidu da smo imali dobru saradnju sa njima u dosadašnjoj realizaciji projekta“, ističu iz kompanije.

„Naš stručni tim koji je angažovan na ovom poslu, prema uslovima UNESCO-a, koji čine izuzetni stručnjaci iz svojih oblasti predvođeni arheologom dr Markom Popovićem i arhitektom mr Gordanom Simić spreman je da projekat realizuje do kraja prema prethodno preuzetim obavezama. Svakako se nadamo da politika i različite interesne grupe neće umanjiti značaj obnove ovog istorijski veoma značajnog lokaliteta koji pripada svetskoj kulturnoj baštini“, navode.

Do sada izvedeni radovi deo su faze I projekta na revitalizaciji Tvrđave Novo Brdo. Za nastavak radova na lokalitetu u II fazi tek treba da se raspiše tender i izabere Izvođač radova. Procenjena vrednost ovog međunarodnog tendera bila je oko 2.000.000 evra, dok je srpska kompanija radove koje je izvodila ugovorila po ceni između 600 i 700 hiljada evra.

O lokalitetu Novo Brdo

Novo Brdo, srednjovekovni grad izgrađen u 14. veku, smatra se jednim od najvećih srednjevekovnih naselja u Evropi, Čuveni književnik Konstantin Filozof opisao ga je kao „grad srebrni i zlatni” zbog takozvanog glamskog srebra koje je eksploatisano u novobrdskim rudnicima, a koje je sadržavalo primese zlata do čak 33 odsto. Prema dostupnim istorijskim izvorima najveći procvat grad je imao za vreme despota Stefana Lazarevića, kada je dobio svoj statut. Turci su grad zauzeli sredinom 1455. godine nakon čega on naglo propada i početkom sedamnaestog veka biva u potpunosti napušten.

O sprovođenju radova na lokalitetu

Kompanija KOTO realizovala je radove na lokalitetu Novo Brdo tokom 2015. i 2016. godine, a kompletna dokumentacija o izvedenim istraživačkim i konzervatorsko restauratorskim radovima na Tvrđavi Novo Brdo nalazi se u Izveštajima KOTO d.o.o. broj 1893/2015 od 14.12.2015. godine, i broj 2863/16 od 28.12.2016. godine. Navedeni izveštaji sadrže opštu dokumentaciju, rezultate arheološko arhitektonskih istraživanja, izveštaj konzervatorsko restauratorskih radova i u okviru njih građevinski dnevnik, mesečne izveštaje sa fotografijama o toku izvođenja radova, analize originalnih maltera, ateste, foto i video dokumentaciju toka izvođenja radova. Dodatak izveštaju iz 2016. godine je izveštaj o konzervatorskim radovima na novootkrivenim freskama i izveštaj o konzervatorskim radovima na preventivnoj konzervaciji novootkrivenih objekata u tvrđavi.

Angažovanjem i izvedenim radovima u sezoni 2015. i 2016 godine:

• otkriveno je, istraženo i dokumentovano neprocenjivo kulturno istorijsko-nasleđe, u prostoru tvrdjave otkrivene su tri stambene građevine, od kojih je jedan palata, crkva sa ostacima fresaka, toplo kupatilo-sauna, dve cisterne sa upojnim bunarima,trg, ulice i ostaci spoljnog bedema.

• originalni delovi bedema i kula tvrdjave-Zamka su sačuvani i konzervirani i na njima nema promena

• izrađena je obimna istraživačko tehnička dokumentacija (arheološko arhitektonska) koja će po završetku ugovorenih radova biti predata svim nadležnim ustanovama.

O kompaniji „KOTO“

Kompanija KOTO punih 27 godina izvodi radove na sanaciji i obnovi spomenika kulture i objekata od kulturno-istorijskog značaja na Zapadnom Balkanu. U kompaniji radi više od 150 stalno zaposlenih različitih profila, uključujući i inženjere, arheologe, slikare, konzervatore… Izuzetnu saradnju kompanija je ostvarila sa ustanovama koje se bave zaštitom spomenika kuture u zemlji i inostranstvu, ministarstvima kulture i međunarodnim organizacijama kao što su EU, UNESCO, Rosotrudničestvo, kao i sa investitorima među kojima su i Jevrejska opština, Beogradska nadbiskupija, ambasada Republike italije, ambasada Grčke, SPC, Austrijska razvojna agencija, gradske i republičke ustanove koje se bave zaštitom kulturno-istorijskog nasleđa, itd. Rezultati rada kompanije vidljivi su na brojnom spomeničkom nasleđu Zapadnog Balkana koje obuhvata 400 realizovanih ugovora.