Prema Julijanskom kalendaru, koji još uvažavaju Srpska, Ruska i Gruzijska pravoslavna crkva, kao i jerusalimska patrijaršija i Sveta Gora, večeras se završava 2009. godina.
Većina hrišćanskih crkava, među kojima ima i pravoslavnih, prihvatile su kao svoj bogoslužbeni Gregorijanski i zvanični svetovni kalendar zbog veće tačnosti jer se Julijanski – reformisani Rimski kalendar kome je Julije Cezar 46. godine pre nove ere dodao dva meseca – januar i februar, pokazao kao matematički netačan i astronomski neopravdan.
Reforma Julija Cezara je otvorila mnoga pitanja religijske prirode jer je prema prethodnom Rimskom kalendaru godina počinjala u proleće a prvi mesec je bio mart.
|
Doček uz zvona, vatromet i kuvanu rakiju
Nova godina po Julijanskom kalendaru večeras će u Beogradu biti dočekana zvonima sa Hrama Svetog Save i velikim vatrometom na Svetosavskom platou, gde će se okupljenim građanima služiti kuvano vino i rakija. Organizovanog dočeka na ulicama i trgovima prestonice neće biti, osim u opštini Lazarevac, gde će na Glavnom trgu nastupiti lokalni rok bendovi, uz vatromet i podršku trubača oko ponoći. Svi koji planiraju da pravoslavnu Novu godinu dočekaju u nekom od beogradskih klubova ili restorana imaće raznolik izbor. Ponuda nije bogata kao za doček Nove godine po Gregorijanskom kalendaru, ali su zato cene znatno povoljnije. Cena dočeka kreće se od 500 dinara za ulaz u klubove do 2.000 i 3.500 dinara u restoranima u centru Beograda. |
Rimski imperator je početak godine pomerio na zimski mesec, a time i redosled prazničnog vremena što bi bio problem i današnjih kalendarskih reformi jer za većinu crkava kalendar nije ni matematika ni astronomija već pitanje ustaljene prakse i prazničnog vremena koje nije lako promeniti.
Papa Gregorije XIII je odluku o promeni kalendara doneo u vreme kada je Julijanski kalendar u odnosu na novi proračun astronomske godine zaostajao 10 dana pa je jednostavno naredio da se ta razlika ukloni i da se, umesto 4. oktobra, upiše 15. oktobar 1582. godine.
Prema proračunu koji je razlog "gregorijanske reforme", julijanska godina duža je od prirodne godine za 14 minuta i 14 sekundi pa se svakih 128 godina "nakupi" po jedan dan. Gregorijanska godina duža je od prirodne godine za 26 sekundi pa zato svake 3.323 godine treba dodati jedan dan.
Tačnost ovog i daje zvaničnog kalendara doveo je u pitanje beogradski profesor nebeske mehanike Milutin Milanković koji je svoj proračun napravio imajući u vidu elipsastu putanju Zemlje oko Sunca. Prema Milankovićevom kalendaru, odstupanje od prirodne godine iznosi samo dve sekunde.
Predlog za uvođenje dosad najtačnijeg naučnog kalendarskog rešenja pokrenule su pravoslavne crkve na Saboru u Carigradu 1923. godine, a glavni inicijatori su bili Srpska pravoslavna crkva, koju je predstavljao patrijarh Gavrilo Dožić, i profesor Milanković.
Međutim, preovladalo je mišljenje da astronomska nauka ne može da bude isključivi razlog za promene i da bi novo rešenje za preciznije računanje vremena moglo da bude razlog za novo odvajanje crkava, pa Milankovićev kalendar, iako zvanično priznat kao najtačniji, nije primenjen.
Matematika i astronomija su za crkvu od perifernog značaja, tvrde i danas predstavnici pravoslavnih crkava koje su zadržale kalendar Julija Cezara iz 46. godine pre nove ere, bez obzira na razliku od 13 dana nastalu tokom vekova zbog netačnog proračuna za svaku astronomnsku sunčevu godinu.
Pravoslavni narodi i vernici koji se, poštujući tradiciju svojih crkava, pripremaju da 14. januara, prema zvaničnom Gregorijanskom kalendaru, obeleže julijanski 1. januar i praznik svetog Vasilija Velikog, saglasni su da za slavlje nisu presudne razlike kosmičke prirode nastale tokom vekova.
|
U Republici Srpskoj neradni dan
Vlada Republike Srpske donela je odluku da četvrtak, 14. januar, bude neradan za republičke organe i organizacije, organe lokalne samouprave, javna preduzeća, ustanove i drugi koji Novu godinu obeležavaju po Julijanskom kalendaru.U svim većim gradovima u RS biće organizovan doček srpske Nove godine na otvorenom prostoru. U srpskim hramovima služiće se moleban za novo leto.
|
Mnoge pravoslavne crkve, među kojima Grčka, Rumunska i Bugarska, prihvatile su Gregorijanski kalendar zbog veće tačnosti, ali su ostale u saglasju sa sestrinskim pravoslavnim crkvama u proslavi Vaskrsa i svih praznika vezanih za Vaskresenje Hristovo, izražavajući time svoju doslednost u poštovanju pravoslavne hrišćanske dogme.
Prema jevanđeljima, Hristos je razapet u vreme jevrejske Pashe, a vaskrsao je posle Pashe pa, prema tome, ne postoji bolji orijentir koji je važio sve do kraja 16. veka, odnosno usvajanja Gregorijanskog kalendara, kažu pravoslavni teolozi.
Pravoslavni, kako ističu, žale što su katolička crkva i sve protestantske crkve to zanemarile i prekršile odluke Prvog vaseljenskog sabora i praksu drevne crkve prema kojoj se Vaskrs ne može slaviti u vreme Pashe "ako se držimo Novog zaveta i hrišćanstva".
Pitanje proslave Vaskrsa posebno je osetljivo i tu se tačno znaju propozicije i poštuju prirodna i crkvena pravila. To znači da se Vaskrs slavi prve nedelje posle punog meseca i posle prolećne ravnodnevnice ali i, obavezno, posle jevrejske Pashe, ističu pravoslavne crkve ujedinjene u stavu oko Vaskrsa, praznika od suštinske važnosti za hrisćansku veru.
U SPC kažu da je promena kalendara ozbiljan posao koji se može obaviti samo na vaseljenskom nivou što se i pokazalo u pravoslavnim crkvama koje prelaskom na Gregorijanski kalendar proizvele problem raskola.
Grčka pravoslavna crkva je prihvatila novi kalendar 1924. godine, a posledica je pojava starokalendaraca koji su se iste godine odvojili od zvanične crkve i koji i danas imaju svoju paralelnu crkvu, svog arhiepiskopa, jerarhiju i oko milion vernika.
Starokalendarci su problem i Bugarskoj i u Rumuniji a razlozi praktične prirode pojavili bi se i u Jerusalimskoj patrijaršiji jer je Jerusalim centar u kojem se o praznicima sreću milioni vernika, pa bi prihvatanje jedinstvenog kalendara otvorilo dodatan problem.
Ovakve razloge su Vaseljenskom patrijarhu svojevremeno izneli i potvrdili srpski patrijarh German i ruski Aleksije, pa Carigrad zasad uvažava to objašnjenje.
