O osnivanju banatskog manastira Vojlovica, nadomak Pančeva, postoje tri predanja. Prema jednom, manastir je zadužbina despota Stefana Lazarevića iz 1405. godine, pošto je dobio od Ugarske upravu nad Beogradom i Mačvom. Drugo predanje veli da su manastir osnovali srpski monasi, prebegli iz južnih srpskih krajeva u Ugarsku, uz pomoć samog despota, dok treće kaže da su ga podigle izbeglice koje su prešle Dunav pod zapovedništvom Nikole Skobaljića, vazala despota Stefana. Tada su sa sobom poneli i ceo ikonostas napuštenog manastira Vojlovac, i otuda banatskom manastiru ime. Prvi put Vojlovicu pominje polovinom 16. veka monah Partenije koji na "Zborniku Božidara Vukovića" zapisa da je on "iguman manastira Vojlovice kupio ovu knjigu za dvadeset groša od jeromonaha Ilariona iz manastira Dečana 7050. godine od stvaranja sveta a 1542. od rođenja Hristova. U to vreme bilo je 36 jeromonaha, đakona i monaha sa mnom u životu". Više pomena manastira datira iz 17. veka, pa u jednom dokumentu iz 1607. stoji da je u manastiru Vojlovici postojala monaška škola.
|
Pritvor za patrijarha |
Vojlovicu su Turci nekoliko puta rušili, ali su ga igumani svaki put uporno obnavljali. U vreme Pajsija Milutinovića 1752. dodata je priprata a pred sam kraj 18. veka izrađen je novi ikonostas i zidovi ukrašeni likovima svetitelja. Vojlovica je posvećena arhanđelima Mihailu i Gavrilu. Današnja časna trpeza, načinjena od mermera, potiče iz 1816. godine. Konačni izgled manastir je dobio 1838. kada je na Pajsijevu pripratu dozidan zvonik, što je učinjeno u vreme igumana Teodosija Crnjanskog. Konak je dovršen 1911. godine i od tada se u porti više nije gradilo, sve do početka šezdesetih godina prošlog veka kada su buldožeri graditelja rafinerije nafte ugrozili ovaj spomenik. Posle rata manastir je postao sirotište i dom za slepe, a opusteo je posle podizanja rafinerije. U njegov konak se uselila administracija nove fabrike, a druge prostorije su služile neko vreme kao magacin. Obnova Vojlovice je počela 1981. i trajala šest godina. Crkva je popravljena kao i ikonostas, a uređena je i okolina. Početkom devedesetih godina uz pomoć Rafinerije Pančevo i države uređeni su prilazi, podignuta ograda i otvoren poseban ulaz za posetioce. U manastiru, koji je danas muški, obavljaju se bogosluženja i krštenja.
