U Kraljevskom dvoru na Dedinju otvorena je izložba pod naslovom „Koreni i krila“, posvećena osamdesetoj godišnjici oslobođenja logora za ratne zarobljenike Oflag VI C, koji se nalazio u severnonemačkom gradu Osnabriku.
Domaćini događaja bili su Nj.K.V. Prestolonaslednik Aleksandar i Nj.K.V. Princeza Katarina, koji su ugostili brojne zvanice iz kulturnog, verskog, diplomatskog i javnog života Srbije. Autor izložbe je srpski istoričar dr Željko Dragić, rođen u Hanoveru, čiji je dugogodišnji istraživački rad prvi put u Srbiji predstavljen u ovom obimu. Prema dostupnim podacima, reč je o prvom komemorativnom skupu u našoj zemlji posvećenom žrtvama ovog logora.
Izložbu je otvorio Prestolonaslednik Aleksandar koji je u svom obraćanju naglasio važnost kulture sećanja kao jedne od ključnih obaveza savremenog društva.
– Razlog našeg okupljanja je važan – da odamo počast nevinim žrtvama i podsetimo se ogromne tragedije srpskog naroda u Drugom svetskom ratu. Sećanje na najteža vremena i čuvanje sećanja na sudbinu naših sunarodnika obaveza je koju svi imamo. Mudri ljudi mnogo puta su rekli da treba da pamtimo istoriju da nam se ne bi ponovila. Priča o jugoslovenskim ratnim zarobljenicima u Osnabriku podseća nas na vernost, hrabrost i žrtvu koje ne smemo zaboraviti – rekao je prestolonaslednik.
Oficirski logor, nazvan Oflag VI C, u Osnabriku bio je najveći logor ove vrste u Drugom svetskom ratu. Odmah nakon Aprilskog rata i kapitulacije Kraljevine Jugoslavije, u njega je deportovano oko 6.500 oficira, uz manji broj podoficira i redova. Ogromnu većinu činili su Srbi, predratna elita kraljevine: ministri, univerzitetski profesori, književnici i drugi intelektualci. U skoro petogodišnjem zatočeništvu pretrpeli su glad, hladnoću, bolesti, neizvesnost opstanka, kao i savezničko bombardovanje 6. decembra 1944. godine, kada je poginulo 116 oficira, a isto toliko ranjeno.
U programu večeri sećanja govorili su akademik Matija Bećković, član Krunskog saveta, protojerej-stavrofor Marinko Rajak, paroh u Osnabruku, Aleksandar Nećak, sin i sinovac osnabričkih zatočenika, kao i dramski umetnik Ljubivoje Tadić, koji je izveo poslednju besedu pastora Fridriha Gruzendorfa. Akademik Bećković je podsetio na decenijsko ćutanje o stradalnicima logora: „Bezgrobna kraljevska vojska svoje jedino mesto počinka ima u Osnabriku. U Srbiji – ne.“
Program je upotpunjen muzičkim tačkama u izvedbi Anje Tabak iz Rume izvođenjem pesme „Ovo je Srbija“, kao i Beogradskog muškog hora pod dirigentskim vođstvom protođakona Vladimira Rumenića, sa pesmama „Otadžbino moja mila“ i „Dostojno jest“.
Autor izložbe, dr Željko Dragić, obratio se prisutnima osvrnuvši se na svoj istraživački rad i poruku koju izložba nosi.
– Izložba je naš glas za one koji su decenijama ćutali. U Osnabriku su rame uz rame stradali Srbi, Jevreji, Slovenci, poneki Podunavski Nemac, Česi i Hrvati – ljudi koji su nosili različita imena, ali istu čast. Naš zadatak je jednostavan i težak: da im vratimo mesto u istoriji i u srce naroda. Narod koji zaboravi svoje mučenike – zaboravio je sebe – kaže Dragić.
Podsećanjem na hram Svetog Đorđa u Osnabruku, čiji je ktitor bio Kralj Petar II i u čijoj kripti počivaju mnogi stradalnici sa područja nekadašnjeg logora, osvetljena je snažna duhovna veza između Srbije i ovog nemačkog grada. Ovaj hram predstavlja jedno od najvažnijih mesta sećanja na žrtve Drugog svetskog rata izvan Srbije. Logor su tokom decenija posetili i Sveti Vladika Nikolaj Velimirović, kao i današnji Prestolonaslednik Aleksandar, dok je deo bivših zatočenika nakon rata emigrirao u Englesku, Ameriku, Australiju, Južnu Afriku, Novi Zeland ili ostao u Nemačkoj, plašeći se povratka zbog mogućih posledica komunističke represije.
Svečanom otvaranju prisustvovali su i vrhovni rabin Srbije Isak Asiel, Nj.E. Jan Bodi, ambasador Češke, Nj.E. Anke Konrad, ambasadorka Nemačke, sestra Princeze Katarine Beti Rumeliotis, kao i brojni predstavnici javnog i kulturnog života. Ambasadorka Izraela, Avivit Bar-Ilon, iako sprečena da prisustvuje zbog službenog puta, prethodno se sastala sa dr Dragićem i izrazila snažnu podršku njegovom radu, napominjući da je njen deda Jovan Fišer takođe bio zatočenik u Osnabriku i da je sa velikim emocijama pronašla njegovu fotografiju u izloženoj građi. Ambasador Slovenije, dr Slobodan Šešum, najavio je spremnost da pomogne pri uspostavljanju kontakata sa slovenačkim arhivima, kako bi istraživanje ubuduće obuhvatilo i slovenačke oficire.
Među gostima su bili i potomci oficira iz Srbije i iz dijaspore, pa čak i iz daleke Amerike na primer dr Jasna Jevtić iz Milvokija, Ljiljana Živanov iz Novog Sada, Selma Popović iz Beograda, Milorad Filipović sa kćerkom Selenom iz Beograda, što je manifestaciji dalo još snažniji emotivniji i višegeneracijski pečat.
Izložba „Koreni i krila“ otvorena je za posetioce do 11. decembra, radnim danima od 11 do 14 časova, uz prethodnu najavu Kancelariji Nj.K.V. Prestolonaslednika Aleksandra na broj +381 11 306 4000 ili mejl kancelarija@dvor.rs. Posetioci će imati priliku da vide autentične dokumente, fotografije, crteže, memoare i lična svedočanstva, kao i tematske celine koje prate sudbinu oficira od zarobljavanja do oslobođenja.
U pratećoj brošuri izložbe, dr Dragić zaključuje rečima koje su postale svojevrsna poruka celog projekta: „Ovo što radimo, radimo iz duga. Duga prema onima koji su prošli kroz logor u Osnabriku, prema jugoslovenskim kraljevskim oficirima koji su u najtežim uslovima sačuvali čast, veru i identitet. Ove godine obeležavamo 80 godina od oslobođenja Oflaga VI C – ne kao puku godišnjicu, već kao trenutak kada se poklanjamo pred senima hrabrih i pred budućnošću u kojoj istina treba da se zna. Ovo nije samo istorija Srba – ovo je evropska i svetska priča o slobodi, identitetu i otpornosti duha. Kroz “Korene i krila“ gradimo mostove između prošlosti i budućnosti, između Osnabrika, Beograda, Nikšića, Novog Sada, Čikaga i svih mesta gde srpsko srce i sećanje kuca.“
Zahvalnost je upućena protojereju-stavroforu dr Dragomiru Sandu i dr Željku Dragiću na pokrenutoj inicijativi i posvećenosti da priča o osnabričkim mučenicima stigne u Srbiju.
Naš list „Vesti“ već više od dve decenije izveštava o svim dešavanjima i događajima vezanim za OFLAG VI C, (ОФЛАГ VI Ц) i memorijalni centar koji je sukcesivnom izgradnjom nastao u Osnabriku kao zadužbina preživelih oficira koji su odlučili da u tom gradu ostanu kao i svim našim zemljacima koji su posle Drugog svetskog rata stigli u Osnabrik.
Treba se zahvaliti Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi i svim vernicima koji svih posleratih godina dolaze u Osnabrik na svojevrsno hodočašće, prisustvuju Opštem Vidovdanskom parastosu poklanjajući se žrtvi naših stradalnika. Posebna zahvalnost pripada gospodinu Novici Andrejiću, dugogodišnjem predsedniku CO Osnabrik, koji je bio sprečen iz zdravstvenih razloga da prisustvuje ovom istorijskom događaju u Kraljevskom dvoru, a koji je sav svoj život u tuđini posvetio radu u crkvenoj opštini i očuvanju sećanja na Kraljeve stradale oficire.
Danas u Osnabriku postoji Memorijalni centar koji sačinjavaju crkva Svetog Georgija ispod koje je spomen-kosturnica sa 1.020 ćelija, crkveni dom “Sveti knez Lazar kosovski” u porti hrama i Vojničko spomen-groblje. Na tom groblju su sahranjeni logoraši, žrtve Drugog svetskog rata, među kojima i 116 oficira. U blizini je i Srpsko civilno groblje.
Ceo ovaj kompleks nastao je sukcesivnom izgradnjom u spomen nevinim žrtvama koje su stradale u toku silovitog savezničkog bombardovanja 6. decembra 1944. kada je bombardovan oficirski logor.
Važan spomenik koji se nalazi na mestu nekadašnjeg logora je BARAKA 35 koja je ekspertizom nemačkih stručnjaka proglašena za spomenik od posebnog značaja za kulturu sećanja.
