x U davna vremena ćilime su pravile samo žene, i to za svoje domaćinstvo. Zavisno od namene ili nadahnuća tkalje, ćilimi su mogli da budu jednobojni, rađeni od nefarbane vune i jednostavnom tehnikom, ali i raskošni, u višebojnim kompozicijama i od najbolje vune.
x Tek u 19. veku pokrenuta je zanatska proizvodnja ćilima i njihov prodor na tržište. Domaćice su počele da prave naročite ćilime za naručioce ili na veliko, za trgovce, koji su ih snabdevali vunom. Najjači ćilimarski centar na srpskom tlu bio je u Pirotu. Ćilimarstvo je u ovom gradu još od druge polovine 19. veka predstavljalo najznačajniju granu privrede, i u njemu su učestvovale skoro sve zdrave i sposobne žene. Ali, radile su u sopstvenim kućama. Naročitih radionica još nije bilo.
x Ćilime je, zavisno od veličine, tkalo i do deset ćilimarki na vertikalnim razbojima, obično postavljenim u dvorištu, pod strehom. Koristile su finu, tanku i ravnomerno upredenu vunu koja se skoro do pred kraj 19. veka pripremala samo u domaćinstvu. Dobra vunena nit morala je da bude meka, sjajna i elastična, jer je od njenog kvaliteta zavisio i kvalitet ćilima.
x Vuna je iz domaćih kazana prešla kod profesionalnih bojadžija. Oni su sve do kraja 19. veka koristili biljke, njihovo korenje, listove i plodove, koji su se u narodu nazivali krmez, varzija, zerdešap, broća i čivit ili indigo. Tokom bojenja dodavali su i kiseline, baze ili metale, kako bi boje bile postojane. Tako su se dobijale najčešće korišćene boje: aleva (crvena), đuvez (bordo), kaveređija (kafena), višnjerendžija (višnjeva), čivitna ili modra (plava), neboplava… Tehnikom klečanja kojom su tkani ćilimi mogle su da se stvaraju stilizovane predstave drveta života sa plodovima, pticama, zatim mirhabe, sofre…
x Već u drugoj polovini 19. veka u Pirotu su osnovane i prva trgovačka preduzeća za prodaju ćilima. Pod uticajem pirotskog ćilimarstva, ćilimi su počeli da se izrađuju i u Knjaževcu, Sjenici, Novoj Varoši, Prijepolju.
x Ćilimarstvo se u to doba organizovano razvijalo i u pojedinim mestima u Vojvodini, a ovi ćilimi su bili naročito traženi u Nemačkoj i širom Austrougarske. Ovi ćilimi, u čijoj se likovnosti primećuju uticaji zapadnoevropskih stilova, proizvodili su se na tehnički usavršenom širokom, horizontalnom razboju. Najznačajniji centri u Vojvodini bili su Stapar, Kumane, Meneci, Elemir, Taraš, Veliki Bečkerek, današnji Zrenjanin
x Srpski ćilim je u 19. veku postao simbol statusa. Njime su ukrašavani dvorovi dinastija Obrenović, pritom i Karađorđevića, a u građanskim kućama zauzimao je ravnopravno mesto sa čuvenim orijentalnim, naročito persijskim tepisima. Kolika je vrednost ovih starih rukotvorina govori podatak da su samo iz beogradskih stanova u toku Drugog svetskog rata nacisti konfiskovali nekoliko hiljada pirotskih ćilima.
