Jedan od najstarijih naroda na Bliskom istoku i najveći narod na svetu bez države. Kurdistan – zemlja Kurda – naziv je za planinski kraj neodređenih granica između gorja Ararata, Taurusa i Zagrosa u jugoistočnoj Turskoj, severoistočnom Iraku, severozapadnom Iranu i severoistočnoj Siriji.
Važniji gradovi su: Dijarbakir, Bitlis, Van, Mosul, Kirkuk, Kermanšah. Zbog svojih bogatih rezervi vode i nafte (uz bakar, gvožđe, hromit) ovaj nekada zabačeni i besputni region postao je danas privredno i strateški izuzetno važan.
Sama reč Kurdistan prvi put se javlja u islamskim tekstovima 12. veka. Poreklo Kurda je neistraženo. Pod drugim imenima se prepoznaju u Bibliji i Kuranu. Pre prodora islama Kurdi su bili zorastrijanci, a manjinom hrišćani. Islamizacija Kurdistana, oko 630. godine, značila je veliku promenu u istoriji ovog naroda, piše istoričar turkolog Olga Zirojević, prenosi Peščanik.
Muslimani više od 1.000 godina
Više od hiljadu godina pripadaju Kurdi islamskoj zajednici (umma), pa je njihova istorija deo islamske. Oni su, međutim, sačuvali i svoje etničke i jezičke osobenosti. Sultan Saladin, veliki muslimanski borac protiv krstaša kurdskog je porekla, kao i mnogi učeni ljudi. U „zlatnom veku“ arapske kulture učestvuju i Kurdi; nastaju gradovi, podižu se škole.
Nakon mongolske invazije (sredinom 13. veka) dolazi do opšteg opadanja i Kurdi ponovo dospevaju u izolaciju, koja će potrajati sve do kraja mongolske vladavine na ovim prostorima. Otuda tek od početka 16. veka Kurdi ponovo doživljavaju procvat u kulturnom i privrednom pogledu, nastaju novi emirati i lokalni centri moći.
U 18. veku započinje oslobodilački pokret, uz uzdizanje lokalnih emira. Na centralističke reforme Turske, u narednom veku, Kurdi odgovaraju ustancima.
U Turskoj ih smatraju Turcima…
U toku Prvog svetskog rata jedna kurdska liga preuzela je na sebe zadatak da uspostavi autonomnu nacionalnu državu Kurdistan na prostoru Dijarbakir-Bitlis. Po diktiranom miru u Sevru Kurdistan je postao autonoman, s tim da kasnije dobije nezavisnost. Ali, snovi Kurda o jednoj otadžbini ostali su neispunjeni, jer na konferenciji u Lozani (1923) nisu uvršćeni među manjine.
U novonastaloj Republici Turskoj postali su turski državljani koji su zajedno sa islamskim, ali etnički i kulturno različitim grupama, kao što su Čerkezi i Lazi, uključeni u tursku naciju (kasnije će se za Kurde javiti i naziv Planinski Turci), što je 20-ih i 30-ih godina dovodilo do ustanaka.
I u Iraku – kome je posle Prvog svetskog rata pripao znatan deo Kurdistana – oni takođe dižu ustanke tražeći nezavisnost. Podržavaju ih pogranična turska plemena Irana i Turske. A u Iranu, u toku secesionističkog pokreta provincije Azerbejdžan (1945) Kurdi su obrazovali (uz pomoć Sovjetskog Saveza) nezavisnu republiku sa centrom u Mahabadu (koju će vlada u Teheranu ubrzo likvidirati).
U Iranu ih smatraju Irancima…
I u Iranu se Kurdi smatraju samo Irancima i moraju da se bore za svoju kulturnu autonomiju. Homeini je 1979. pozvao na sveti rat protiv Kurda.
A kad je reč o broju Kurda, njihovom jeziku i veri smatra se da ih u Turskoj, Iraku i Iranu živi između 24 i 27 miliona (ima ih još u Siriji, zemljama bivšeg Sovjetskog Saveza i Avganistanu). Kurdski (veoma bogat i razvijen jezik) pripada indoevropskoj grupi jezika, odnosno iranskim jezicima. Piše se na 4 alfabeta (arapskim, latinicom, ćirilicom i jazidi pismom) i ima nekoliko dijalekata od kojih se najviše (60%) govori kurmandži.
Većina Kurda (oko 70%) su muslimani suniti, 15% su alaviti (obožavaoci Muhamedovog zeta i četvrtog halife Alija), a u Iranu i Iraku žive još i šiitski Kurdi (fejli), pa (u Jermeniji) jezidi (sinkretistička religija sa predislamskim kultovima), kao i neznatne skupine hrišćana. Žene uživaju veću slobodu nego kod susednih naroda i ne nose veo.
