Šta je istina o smrti vojvode Petra Bojovića?
Svakog 19. januara društvene mreže ispunjene su tekstovima koji treba da nas “podsete” na stvarni i strašni uzrok smrti velikog i slavnog srpskog i jugoslovenskog vojvode Petra Bojovića (1858-1945), junaka brojnih oslobodilačkih i odbrambenih ratova Srbije, kao i oslobodioca Beograda, 1. novembra 1918. godine.
Kao po pravilu, brojni štampani i elektronski mediji, kao i portali, bez bilo kakve prethodne provere istinitosti tih navoda, potpuno nekritički prenose tekstove o tome da je, nekoliko dana uoči smrti, tada već ostareli vojvoda Petar Bojović bio lišen slobode od strane predstavnika novih vlasti, isleđivan, ali i bestijalno psihološki i fizički zlostavljan usled čega je uskoro i preminuo. Šta na sve to kaže istorijska nauka?
Briljantna karijera
Vojvoda Petar Bojović, jedan od ukupno petorice srpskih i jugoslovenskih vojvoda (Radomir Putnik, Stepa Stepanović, Živojin Mišić, Petar Bojović i Franše D’Epere), rođen je 16. jula 1858. u malom selu Miševići kod Nove Varoši.
Nakon višedecenijske briljantne i besprekorne oficirske karijere i brojnih pobeda ostvarenih na bojnom polju, ovenčan mnoštvom srpskih, jugoslovenskih i inostranih odlikovala, vojvoda Petar Bojović je, 8. decembra 1921, iznenada smenjen sa položaja načelnika Glavnog Generalštaba vojske Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. To je učinjeno po ličnom naređenju kralja Aleksandra Prvog Ujedinitelja, zbog vojvodinog predloga da se formira Visoki vojni savet koji bi odlučivao o kadrovskoj politici u oružanim snagama. Penzionisan je, po hitnom postupku, 21. decembra iste godine.
Sve do smrti kralja Aleksandra Prvog, vojvoda Bojović bio je ignorisan. Usled turbulentnih događaja, do kojih je došlo krajem marta i početkom aprila 1941. godine, vojvoda Bojović bio je 3. aprila reaktiviran i postavljen na položaj Vrhovnog inspektora celokupne vojne sile Kraljevine Jugoslavije. Samo par dana kasnije, imenovan je za pomoćnika vrhovnog komandanta Kraljevske jugoslovenske vojske kralja Petar Drugog. Vojvodi su tada bile 83 godine, a na tok rata nije imao gotovo nikakav uticaj.
Čitav Drugi svetski rat vojvoda Bojović proveo je u svom domu u prestoničkoj Trnskoj ulici, na Vračaru, delom i u dobrovoljnoj samoizolaciji, ne želeći ni na koji način da ostvari kontakt sa nacističkim nemačkim okupacionim, ali i srpskim kvislinškim vlastima.
Najdragoceniji neposredni i autentični istorijski izvor o vojvodi Petru Bojoviću, u razdoblju Drugog svetskog rata, kao i okolnostima njegove smrti i sahrane, jeste izuzetno vredno i detaljno video-svedočenje Koste Rakića, dugogodišnjeg poslužitelja u domu Bojovića i potonjeg porodičnog prijatelja. Svedočenje je nastalo 24. januara 2018. godine, kao rezultat velikog zalaganja dr Dragiše Živanovića i njegovog sina Branislava.
Isleđivan tri dana
Ovo dragoceno video-svedočenje, u integralnom trajanju nešto dužem od 60 minuta, predstavlja izvanredan i prvorazredni istorijski izvor koji otklanja moguće dileme o odnosima nemačkih okupacionih vlasti, a posebno novog jugoslovenskog rukovodstva, nakon 20. oktobra 1944. godine, prema ovom slavnom vojskovođi. Prema svedočenjima Koste Rakića, vojvoda Bojović je odbio predlog i Hermana Nojbahera, visokog predstavnika nemačkog nacističkog Ministarstva inostranih poslova da se prihvati visokog položaja u kvislinškom državnom aparatu na tlu okupirane Srbije.
Nepobitna činjenica je da je, ubrzo po oslobođenju Beograda, 20. oktobra 1944. godine, vojvoda Bojović pozvan da da iskaz, kao i da je taj postupak trajao čak tri dana. Taj čin, posve neprimeren i nedopustiv, predstavljao je ponižavajući i sramotni postupak u odnosu na starog, pobedama i slavom ovenčanog vojskovođu, kome je tada bilo punih 87 godina!
Po svedočenjima Rakića, vojvoda Bojović “je bio saslušavan tri dana, ali ga niko nije tukao”. To isleđivanje dogodilo se u drugoj polovini novembra, 1944. godine. Štaviše, Rakić u svome svedočenju jasno i nedvosmisleno odbacuje i svaku, pa i najmanju pomisao na bilo kakvo fizičko ili psihološko zlostavljanje slavnog vojvode tokom trodnevnog isleđivanja.
Prema podacima koje nalazimo u zvaničnoj umrlici, koju je izdao nadležni srpski pravoslavni paroh Hrama Svetog Save na Vračaru, vojvoda Petar Bojović preminuo je 19. januara 1945. u 17 sati, u svom porodičnom domu. Vojvodin sin Dobrica, prema rečima Rakića, zamolio je, jednog stolara, koji je živeo u blizini, da izradi kovčeg za njegovog oca.
Vojvoda Petar Bojović sahranjen je 21. januara 1945. godine, u ranim popodnevnim satima, u porodičnoj grobnici na Novom groblju. Opelo kojem su prisustvovali samo članovi porodice i veoma mali broj prijatelja obavio je sveštenik Marko J. Ćirić.
Uzrok smrti koji je naveden u odgovarajućoj rubrici matične knjige umrlih pri Hramu Svetog Save na Vračaru bio je “obostrano zapaljenje pluća”. To isto posvedočio je i Rakić i u svome iskazu iznova negirao bilo kakvu povezanost između vojvodinog trodnevnog isleđivanja i smrti. Indikativno je da u vodećem dnevnom listu “Politika”, u brojevima od 19, 20. i 21. januara 1945. godine, nije objavljena nikakva vest o smrti i pogrebu vojvode Bojovića. Na osnovu tog svojevrsnog ćutanja onovremenih medija, pre bi se moglo zaključiti kako su nove jugoslovenske komunističke vlasti činile sve kako bi pogreb vojvode Bojovića, u što većoj mogućoj meri, ostao izvan vidokruga javnosti.
Nezvani na sahranu
Dragoceni segment svedočenja Koste Rakića ukazuje na to da su pogreb vojvode Bojovića, sa pristojne udaljenosti, sve vreme pažljivo pratila dvojica muškaraca obučena u kožne mantile tamne boje, za koje su svi prisutni sa pravom pretpostavili da su bili pripadnici OZNA. No, kako je Rakić naglasio, niko od prisutnih članova porodice ili prijatelja nije docnije imao bilo kakve neprijatnosti što je prisustvovao pogrebu.
Dobrovoljni kućni pritvor
Prema svedočenjima poslužitelja u domu Bojovića i docnijeg porodičnog prijatelja Koste Rakića, sam vojvoda se opredelio za svojevrsni dobrovoljni kućni pritvor, samoizolaciju, želeći da time nedvosmisleno izbegne svaku moguću, pa i najmanju opasnost da dođe u kontakt sa pripadnicima nacističkih nemačkih okupacionih i srpskih kvislinških vlasti.
SUTRA: Masonski hram na Avali?!
