Sa kulturom gvozdenog doba tesno je povezan jugoistočni halštatski okrug koji se prostirao od Kranjske, u Sloveniji, preko teritorije nekadašnje SFRJ, pa sve do granica Trakije, gde je počinjao jedan sasvim nov svet, prožet istorijskom grčkom kulturom. Razumljivo, to se odnosilo i na teritoriju Srbije, gde su nosioci ove kulture bili Iliri, narod indoevropske jezičke grupe. Osim njih, tu su bili i ostaci starijeg stanovništva nepoznate narodnosti. Inače, kultura gvozdenog doba u Italiji, pripada ilirskom okrugu i naziva se "venetskom".
U grobnom inventaru, glavno mesto zauzima bronzano posuđe – situle i ciste italičkog su porekla i rađene po tamošnjim uzorima. To potvrđuju nalazi iz Vača i Glajna, kod Graca, gde su mrtvaci imali bronzanu masku i rukavice. Identični predmeti potiču iz ilirskih grobova kod Ohridskog jezera. To su poglavito predmeti poreklom iz Italije, poput oklopa i šlema iz nalaza u Kranjskoj. 
Ogromna groblja, sa humkama gusto posejanim na teritoriji Bosne i Hercegovine, u Glasinačkom polju, sadrže identične nalaze, s tim što u njima pretežu grobovi sa kosturima. Ali, njihov karakter je mladohalštatski i samo delimično ilirski. Ova kultura, halštatska, bila je i bazična kultura Podunavlja, čiji je glavni nosilac bio lužički narod, gusto naseljen na teritoriji južne Nemačke. U pitanju su bili, dakako, Lužički Srbi, a Iliri nisu ništa drugo do jedna njihova grana ili ogranak.
Skiti na Dunavu
Prodor tračkih, skitskih i trako-kimerskih plemena, sa nižom kulturom, usporiće proces društvenog života, pa i razvoj procesa proizvodnje privrednih dobara, na teritoriji današnje Srbije. Gradovi iz ovog perioda, gusto naseljeni, otkriveni su na Karaburmi i u Zemunu, kao i desetine manjih naseobina u široj i daljoj okolini. Zastoj će biti uklonjen kasnije, dolaskom plemena Singa, koja su prodrla sa iranske visoravni, preko Male Azije, Grčke i duž vardarsko-moravske trase, sve do prostora uz Dunav i Savu.
Dolazak Skita, Tračana, Trako-Skita i Trako-Kimeraca (skupine ovih plemena se često, u klasičnoj grčkoj istoriografiji, nazivaju Tribalima), oko sredine drugog milenijuma pre n.e, prekretnica je srpske preistorije. Tada kulturniji i ratoborniji narodi smenjuju dotadašnje etnički anonimno preindoevropsko stanovništvo, a Ilire, koji su tu nešto pre njih, potiskuju u oblast zapadne Hercegovine, Dalmacije i današnje Slovenije. Ovaj period, koji karakterišu intenzivnija zemljoradnja i bolja agrokultura, stočarstvo, lov, ribolov i zanatstvo, završava se oko 12. veka pre n.e, kada sledi tzv. egejska seoba u Srbiju. U njenom centru je beogradsko područje, sa ušćem Save u Dunav. 
Čovek gvozdenog doba živi i dalje u kućama sa drvenom konstrukcijom, koje podiže mahom na uzvišicama, humovima. Ova nova naselja oivičena su šancem, koji je obezbeđen i palisadama, kao što znamo iz arheoloških nalaza u Vinči i Jakovu, na Banjici i Karaburmi, i drugih. To je i doba masovne izrade kopalja, mačeva i noževa, a i ukrasnih predmeta, od raznih bakarnih legura.
|
Ugri u Serbinumu Ptolomej, koji je pisao o Srbima u drugom veku naše ere, ostavio je napomenu da je u to vreme najveći srpski grad bio Serbinum. Kada su, pre više od deset vekova, Ugri došli u Panoniju, naselili su i mesto koje se u rimsko vreme zvalo Serbinum. Čak se, od 1027. godine, u tom gradu krunišu ugarski kraljevi. Pre samo dva veka, Serbinum je bio dobrim delom naseljen Srbima, koji su ga vekovima nazivali Stoni Beograd. Danas je to Sekešfehevar, stoni beli grad, a nalazi se na pola puta između Budimpešte i Balatona. |
I duhovni život dobija širi zamah, vidokrug se širi, a religija u tome ima posebno mesto. Naročito je izražen kult pokojnika. Umrli se više ne sahranjuju kao ranije, već se, pod uticajem Singa i Skita, spaljuju, što je stari arijevski običaj donesen sa iranske visoravni. Urne su zakopavane ili čuvane u domu. Kult spaljivanja održaće se sve do pojave hrišćanstva. O svemu ovome potvrde nam daju mnogobrojne nekropole, otkrivene na području današnjeg Beograda. Najinteresantnija je nekropola na Karaburmi, gde su, pored orsarija, nađeni mnogi predmeti svakodnevne upotrebe.
Tada se, na teritoriji današnjeg Beograda, javlja jedinstveno veće naselje koje će, vekovima dalje, nositi naziv Singa, Singidava.
Ko su Singe ili Sindi, objašnjenje nam daje, pored istoričara Timogeta, i čuveni grčki istoričar i filozof Herodot. On ih svrstava u azijske Sarmate, tj. Srbe. Singe ili Sindi, nazivaju se u nekim delima još i Sigini, Siguni, kao što to tumači grčki istoričar Apolonije. On uočava njihove rodbinske veze sa Skitima i kaže da su narod, iransko-indijskog etničkog porekla, koji je, u to vreme, vladao od Indije do donjeg Dunava i protiv koga su narodi Grčke vodili dugotrajne ratove, sa manje ili više uspeha, sve do dolaska Aleksandra Makedonskog, koji ih je suzbio. Apolonijeva izjava, o velikoj rasprostranjenosti srpskih plemena, podudara se sa širokim dosegom lužičke kulture, pa je i ovo jedan od dokaza da su nosioci lužičke kulture bili Srbi, odnosno, uže geografski određeni, Lužički Srbi.
Singidava, grad Singa, nastao je između 10. i 8. veka pre n.e. Prekretnica nastaje u 7. veku pre n.e, kada se na tlu Beograda, Singidave, iskrcavaju Argonauti, kaže jedna antička legenda. Vek pre toga, Singe su proterale Skite, spalile staro i podigle novo naselje. Dokaza o tome imamo u otkrivenim grobovima na teritoriji Beograda gde su, po ondašnjim skitskim običajima, sa pokojnikom sahranjivani bogato ukrašeni konji sa tarnicama. Izvanredni nalazi skitske kulture jedinstveni su u ovom delu Evrope.
Dve istorije
O mnogim periodima istorije Beograda postoje dileme. Pored zvanične, tu je i alternativna istorija, takođe potkrepljena dokazima, istorija čija su tumačenja znatno drugačija od zvanične. Važeći istorijski milje ovoga područja smešten je u doba od pre pet do osam vekova, ali su pri tom prenebegnute mnoge činjenice. Na trenutak ćemo se zadržati na vremenu oko početka nove ere i pomenuti zanimljivo pisanje ozbiljnog istoričara Paula Ritera (1652- 1713), koji je u izuzetnom delu "Hronika" naveo činjenice koje ozbiljno dovode u sumnju stavove o pravom položaju ondašnjeg Singidunuma, tada Singidave. Riter piše: "Taurunum (Beograd), sagradio je, 360. g. pre n.e, ktitor Andromak, vlastelin i vođa staroserbskog plemena Andrana, doseljenog u četvrtom veku pre Hrista, u serbsku podunavsku Meziju."
Riter se pozvao na Ptolomejeve mape (tablice), iz drugog veka, na kojima su ucrtani Taurunum (Taururum) i glavni put od Drača (Duraksijum) do Taurunuma, ondašnjeg naselja na ušću Save u Dunav. Na Ptolomejevim tablicama jasno se vidi da je položaj Taurunuma ucrtan sa desne strane Savusa u Istros. Ove tablice su sačuvane do danas. Riter je optužio evropske istoričare, svog i prethodnih vekova, da su, iz ne baš časnih razloga, ime Taurunum pridodali Zemunu, koji, kako on tvrdi, tada nije postojao. U "Hronici" on navodi da je Zemun prvi put pomenut u istorijskim spisima tek u devetom veku i to pod srpskim imenom Zemlin. On objašnjava da je toponim Gardoš, permutovan srpski izraz "grados", kojim je nazivan grad, gradina na brdašcu, koji danas znamo kao Gardoš.
To nije jedino iznenađenje. Prema mapi sa Ptolomejevih tablica, grad koji se zvao Singidunum bio je na mestu na kojem se uzdiže grad Sv. Andreje – Smederevo. Znači, Ptolomej tvrdi da su njegovi savremenici Singidunumom nazivali utvrđenje na Istrosu (Dunavu), 50 kilometara nizvodno od Beograda. Ptolomej pominje starije ime Istros, ne koristeći naziv Danubius, kako inače zvanična istorija uči da su Rimljani nazivali ovu veliku reku.
