Srpska pravoslavna crkva bira svog 46. poglavara. Njegova svetost patrijarh Irinej (Gavrilović) preminuo je 20. novembra, u 91. godini, nakon borbe sa korona virusom koja je trajala gotovo mesec dana. U temi broja, uz pomoć eksperata iz ove oblasti, “Vesti” istražuju kako se bira i šta će biti ključni izazovi novog čuvara trona Svetog Save, ali i koja je bila ključna uloga srpskih patrijarha kroz istoriju obeleženu velikim stradanjima naroda, ratovima i patnjom.
Protođakon, dr Ljubomir Ranković, urednik “Glasa Crkve” iz Šapca, ističe da Srpska crkva ima veliki broj dostojnih kandidata za upražnjeno mesto “prvog među jednakima”.
– Srpska crkva ima veliki broj dostojnih kandidata doraslih odgovornom prizvanju poglavara crkve. Uveren sam da ćemo, kao i do sada kroz istoriju, izborom Duha Svetoga koji u crkvi obitava, dobiti najdostojnijeg duhovnog oca i predvodnika – ističe dr Ranković i dodaje da ma koji arhiepiskop bude bio izabran, posao budućeg patrijarha će pratiti ogromni izazovi današnjice.
– Pred novim patrijarhom i Crkvom koju predvodi su izazovi narastajućeg sekularizma, sveplanetarne “duhovne pandemije” koja se pokazuje opasnija od svih do sada u istoriji, čak i od fašizma i komunizma. Kako spasiti čoveka od raščovečenja, razduhovljenja i raspamećenja pred stihijskim naletima skrnavljenja i obesvećenja svega i svačega. Pred našim očima odvija se prekomponovanje antropološke strukture čoveka. Na delu je duhovni i genetski inženjering. Ruše se tradicionalne vrednosti, lični i svenarodni identitet, svetinja autoriteta u porodici i zajednici. Porodica je na svirepim iskušenjima. Porodično rasulo dovodi do opšteg, ličnog i svenarodnog rasula – navodi neke od tih izazova dr Ranković i ukazuje da Srpska crkva na čelu sa novim patrijarhom mora ponuditi odgovore i rešenja.
– Novi patrijarh mora biti novi srpski Mojsije koji će izvesti svoj narod iz narastajućeg ropstva nevolja i iskušenja ovog vremena. Verujem u bolje dane i verujem da će Gospod pomoći da pronađemo izlaz iz ovog istorijskog tesnaca u kome se nalazimo. Verujem u svoj narod i njegovu duhovnu snagu. Jer, narod je crkva. A narod i voda uvek nađu svoj put – poručuje urednik “Glasa Crkve” protođakon dr Ljubomir Ranković.
Teolog i putopisac iz Mladenovca i saradnik “Vesti” Hadži Marko Vujičić koji je sedam godina pratio i fotografisao patrijarha Pavla, ali je i dugogodišnji veroučitelj i katiheta, smatra da se od budućeg patrijarha očekuje da nastavi i održi kurs koji su prethodno imali patrijarsi Pavle i Irinej.
– Novi patrijarh trebao bi da vodi brod Srpske pravoslavne crkve u vremenu koje nije lako, jer se nalazimo pod pritiscima sa raznih strana. Budući patrijarh treba da bude čovek dijaloga sa drugim crkvama i verskim zajednicama, da se zalaže za obnovu porušenih, devastiranih crkava i manastira na Kosovu i Metohiji, ali i da apeluje na srpsku dijasporu da ne zaboravlja srpski jezik, pravoslavnu veru, kulturu, tradiciju i da uvek budu vezani za “majku Crkvu”. U otadžbini, patrijarh treba da se zalaže za svetinju braka, porodicu, natalitet koji je u drastičnom padu, da se bori za protiv abortusa, jer svake godine gubimo jedan manji grad ljudi – naglašava Vujičić.
Pogled u pravoslavlje
Hadži Marko Vujičić kaže da je Srpska pravoslavna crkva uzdignuta je u rang Patrijaršije u vreme cara Dušana, na crkveni praznik Cveti 1346. godine.
– U pravoslavnom svetu postoji devet patrijarha: carigradski, aleksandrijski, antiohijski, jerusalimski, ruski, srpski, rumunski, bugarski i gruzijski. Srpski patrijarh po važnosti zauzima šesto mesto u pravoslavnom svetu – objašnjava Vujičić.
Promenjen Ustav SPC
Hadži Marko Vujičić kaže da za razliku od perioda pre Drugog svetskog rata, danas novog patrijarha mogu birati samo aktivni eparhijski i vikarni arhijereji SPC.
– U Ustavu SPC iz 1947. godine, u članu 44 navedeno je da Izborni sabor uz aktivne arhijereje, čine i: dekan Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta, rektori Bogoslovija, predsednik Glavnog saveza eparhijskih udruženja, arhijerejski namesnici Beograda, Skoplja, Cetinja, Zagreba, Sarajeva, Peći i Sremskih Karlovaca, igumani manastira Žiče, Studenice, Dečana, Pećke Patrijaršije, Sv. Nauma, Mileševa, Sv. Vasilija Ostroškog, Krušedola i Krke, upravnik monaške škole i svi članovi Patrijaršijskog upravnog odbora i potpredsednici eparhijskih saveta, ukoliko već nisu članovi Patrijaršijskog upravnog odbora. U vreme komunizma, bilo je puno mešetarenja i pritisaka na izbor budućeg patrijarha, pa je taj član Ustava promenjen – objašnjava Vujičić.
Prizivanje Svetog Duha
U javnosti se često čuje da novi patrijarh bira “prizivanjem Svetog Duha”.
Hadži Marko Vujičić pojašnjava o čemu je reč.
– Reč je o delu arhijerejske liturgije u kome se uzima Trebnika – knjiga molitvoslovlja gde se čita molitva prizivanja Svetog Duha. Obično najmlađi vladika potom donese osvećenu vodu i časni krst i onda svaki arhijerej prilazi da celiva krst, a zatim i da se bosiljkom kropi po glavi.
