Svetski dan pčela obeležava se 20. maja, na dan kada je 1734. u Sloveniji rođen Anton Janša, slikar i pionir modernog pčelarstva. Ujedinjene nacije su 2017. taj dan proglasile za Svetski dan pčela, dan posvećen pčelama, promociji pčelarstva, a prvenstveno podizanju svesti o njihovom značaju. Naš opstanak na planeti direktno je povezan sa opstankom pčela.
Podizanje svesti o značaju pčela dovodi i do pojačanja mera koje kao glavni cilj imaju zaštitu pčela i drugih oprašivača. Zaštita pčela direktno utiče na rešenje problema globalnog snabdevanja hranom, kao i na eliminisanje gladi u zemljama u razvoju.
Opstanak pčela je od izuzetnog značaja jer 70 odsto svetske poljoprivrede zavisi isključivo od pčela koje oprašuju biljke. Pčelama preti globalno izumiranje zbog delovanja čoveka. Intenzivne poljoprivredne prakse, uzgajanje monokultura, korišćenje pesticida i povišene temperature zbog klimatskih promena samo su neki od faktora koji prete pčelama.
Ako se nešto ne promeni, nutritivni usevi kao što su voće, koštunjavo voće i određene vrste povrća zameniće osnovni i prosti usevi poput pirinča, kukuruza i krompira, što će izazvati neuravnoteženu ishranu.
Prva asocijacija na pčele je med, iako je njihovo oprašivanje biljaka daleko značajnije. Srbija je prva zemlja u svetu po broju košnica po glavi stanovnika, pčelarstvom se bavi oko 20.000 ljudi koji imaju više od 1.200.000 košnica, godišnje se proizvede od 6.500 do 9.500 tona meda.
U svetu obitava oko 30.000 divljih vrsta pčela, od kojih 850 vrsta krstari prostorima Srbije. A od 300 u svetu poznatih medonosnih pčela, u Srbiji samo jedna pravi med.
Svaka pčela u košnici ima određenu ulogu. Radilice čiste košnicu, vode brigu o potomstvu, sakupljaju nektar, polen i vodu. Čuvarice ne dozvoljavaju nepoželjnim gostima pristup medu i košnici. Matica, kraljica, samo nosi jaja iz kojih se izleže potomstvo, dnevno i do 1.200 jajašaca. Prosek života neumornih pametnica, pčela, jeste oko 42 dana, dok matica opstaje tri do četiri godine. Divlje pčele prave gnezda na različitim mestima: u močvarnim staništima, šljunkovitim podlogama, peščanim dinama, na lesnim odsecima, vrištinama, vlažnim staništima, krečnjačkim livadama, rudnicima šljunka, morskim stenama, u šupljim stabljikama biljaka…
Podatak da pčele uginu nakon uboda istinit je samo u slučaju radilica medonosnih pčela. Njihova žaoka je “nazubljena” i nakon uboda ona ostaje zaglavljena u koži ubodene osobe i sa sobom povlači i deo utrobe pčele, zbog čega i nastupa njena smrt. Sve druge vrste pčela nemaju ovakvu žaoku i mogu da ubodu više puta. Mužjaci nijedne vrste pčela nemaju žaoku i ne mogu da ubodu.
Naučno je dokazano da su pčele jedina živa bića koja ne nose nikakvu vrstu patogena – ni gljivice, ni viruse, ni bakterije. Imaju dobru memoriju, osećaj za vreme i prostora, a razlikuju više od 130 mirisa. Bez pčela, fauna na planeti bi polako počela da nestaje.
